Đồng chí Y Biêr Niê - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Đắk Lắk chia sẻ, nói đến bản sắc văn hóa dân tộc vùng Tây Nguyên là nói đến văn hóa lễ hội, văn hóa cồng chiêng, văn hóa nhà dài, kiến trúc nhà rông, sử thi, luật tục… của cộng đồng các dân tộc tại chỗ: Ê-đê, M’nông, Gia Rai, Ba Na, Xơ Đăng, Cơ Ho, Mạ... Năm 2005, cộng đồng các dân tộc Tây Nguyên rất tự hào khi không gian văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên được UNESCO công nhận là kiệt tác truyền khẩu và phi vật thể của nhân loại. Nhờ đó, bản sắc văn hóa các dân tộc vùng Tây Nguyên đã có cơ hội tốt hơn trong việc giữ gìn, bảo tồn và quảng bá tới nhân dân các nước trên thế giới.
Không gian văn hóa cồng chiêng là niềm tự hào của đồng bào các dân tộc tỉnh Đắk Lắk nói riêng, vùng Tây Nguyên nói chung (ảnh: PL)
Nằm ở vị trí trung tâm vùng Tây Nguyên, tỉnh Đắk Lắk là nơi hội tụ của 47/54 dân tộc trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Do vậy, nền văn hóa của các dân tộc nơi đây rất đa dạng, nhiều sắc màu. Ngoài những nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc Ê-đê, M’nông, Gia Rai còn có sự hiện diện văn hóa của các dân tộc Tày, Nùng, Mông, Dao, Hoa… đến từ các tỉnh vùng Tây Bắc, Trung bộ, Tây Nam bộ. Tỉnh Đắk Lắk nổi tiếng với lễ hội cồng chiêng, đâm trâu, đua voi mùa xuân; các nhạc cụ lâu đời như cồng chiêng, đàn đá, đàn T'rưng…
Ngày 16/7/1998, Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương (khóa VIII) đã ban hành Nghị quyết về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Ngày 9/6/2014, Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) tiếp tục ban hành Nghị quyết số 33-NQ/TW về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.
Thực hiện các Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, những năm qua, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Đắk Lắk đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nhiều chính sách, giải pháp để giữ gìn, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc trên địa bàn tỉnh.
Từ năm 2016, HĐND tỉnh Đắk Lắk đã ban hành Nghị quyết số 05/NQ-HĐND về bảo tồn, phát huy văn hóa cồng chiêng giai đoạn 2016 - 2020. Theo đó, tỉnh đã cấp phát 151 bộ chiêng và 283 bộ trang phục truyền thống cho cộng đồng ở buôn làng và học sinh, sinh viên một số trường học trên địa bàn. Tổ chức truyền dạy diễn tấu cồng chiêng cho thanh thiếu niên, học sinh, sinh viên; dạy chỉnh chiêng cho các nghệ nhân trẻ. Vào tối thứ 7 của tuần thứ 2 và tuần cuối tháng trong năm, tổ chức biểu diễn cồng chiêng định kỳ phục vụ cộng đồng và du khách tại Trung tâm Văn hóa tỉnh.
Tỉnh cũng đầu tư nhiều kinh phí cho sưu tầm, ghi chép, thống kê, lưu giữ các bài chiêng cổ, hệ thống nghi lễ vòng đời người, nghi lễ nông nghiệp của đồng bào các dân tộc tại chỗ. Phối hợp với Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam mở các lớp truyền dạy sử thi và nghệ thuật hát kể sử thi cho con em đồng bào dân tộc. Tổ chức trình diễn và phục dựng một số nghi lễ, lễ hội truyền thống như: Lễ cúng bến nước, lễ cúng cầu mưa, lễ kết nghĩa anh em của người Ê-đê; lễ cúng lúa mới, lễ cúng ché của người M’nông; tổ chức liên hoan văn hóa cồng chiêng, diễn tấu cồng chiêng gắn với nghi thức, nghi lễ của đồng bào các dân tộc.
Hàng năm, thị xã Buôn Hồ, các huyện: Krông Năng, Krông Pắc, Ea Kar... còn tổ chức lễ hội văn hóa dân gian Việt Bắc cho đồng bào các dân tộc Tày, Nùng, Thái, Dao, Mông... di cư tới địa bàn tỉnh lập nghiệp.
Đáng ghi nhận là việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa gắn với phát triển du lịch đã trở thành một hướng đi mới được tỉnh tập trung thực hiện. Các di tích như: Nhà đày Buôn Ma Thuột, Biệt điện Bảo Đại, Đình Lạc Giao, Đồn điền CADA được đầu tư kinh phí để trùng tu, tôn tạo và đưa vào phục vụ hoạt động thăm quan du lịch. Mô hình du lịch cộng đồng, dịch vụ du lịch homestay bắt đầu được đầu tư, phát triển ở một số buôn làng tại thành phố Buôn Ma Thuột, huyện Lắk và Buôn Đôn.
Nhiều câu lạc bộ, tổ dệt thổ cẩm của người Ê-đê, M’nông ở các buôn Alê A, phường Ea Tam; buôn Akô Dhông, phường Tân Lợi; buôn Tơng Bông, xã Ea Kao và buôn Ea Bông, xã Cư Êbur, thành phố Buôn Ma Thuột đã hợp tác với các công ty du lịch tổ chức sản xuất, tạo ra sản phẩm du lịch mới là thăm quan làng nghề, góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống và tạo động lực cho hộ gia đình giữ gìn nghề truyền thống của dân tộc.
Vấn đề đáng quan tâm hiện nay ở Đắk Lắk nói riêng, các tỉnh Tây Nguyên nói chung là do tác động của mặt trái nền kinh tế thị trường, của văn hóa và lối sống hiện đại nên các lễ hội truyền thống, không gian văn hóa cồng chiêng, không gian nhà dài, không gian bến nước, không gian nương rẫy, không gian rừng của đồng bào các dân tộc thiểu số đang thay đổi nhanh chóng, có nguy cơ mất dần. Sự phát triển của các loại hình văn hóa hiện đại, truyền thông đa phương tiện, mạng xã hội đã ảnh hưởng không nhỏ đến văn hóa truyền thống. Ngày càng có nhiều thanh, thiếu niên dân tộc thiểu số không quan tâm đến văn hóa truyền thống của dân tộc mình...
Trước thực trạng này, tỉnh Đắk Lắk xác định công tác giữ gìn, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc là nhiệm vụ then chốt trong chiến lược phát triển văn hóa của địa phương, là sự nghiệp lâu dài của nhân dân trên địa bàn, trong đó đồng bào các dân tộc thiểu số là trung tâm, là chủ thể của mọi hoạt động.
Đồng chí Y Biêr Niê - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Đắk Lắk bày tỏ, hoạt động giữ gìn, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc rất cần có chiến lược lâu dài, có lộ trình cụ thể, phương pháp khoa học, cách thức phù hợp, đi vào thực chất, không chạy theo phong trào, tránh bệnh hình thức, thành tích.
Với Đắk Lắk, tỉnh sẽ tập trung nâng cao hơn nữa nhận thức của các cấp, các ngành, cán bộ, công chức, viên chức và cộng đồng về những giá trị tốt đẹp của văn hóa truyền thống. Đồng thời nghiên cứu, xây dựng hê thống cơ sở dữ liệu văn hóa truyền thống các dân tộc. Có chính sách duy trì phát triển lực lượng nghệ nhân, các chuyên gia, các nhà nghiên cứu hoạt động trong lĩnh vực văn hóa truyền thống, văn hóa dân gian; khuyến khích thế hê trẻ các dân tộc thiểu số học tập, sử dụng tiếng nói, chữ viết của dân tộc mình…
Mục tiêu của tỉnh là phải giữ gìn, bảo tồn và phát huy ngày càng tốt hơn bản sắc văn hóa dân tộc. Bởi đây là những giá trị vật chất, tinh thần tinh túy nhất, cô đọng nhất, bền vững nhất, là sắc thái cội nguồn, riêng biệt của mỗi dân tộc, là yếu tố để phân biệt dân tộc này với dân tộc khác. Hơn nữa, việc giữ gìn, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số tỉnh Đắk Lắk nói riêng, vùng Tây Nguyên nói chung không chỉ có ý nghĩa là giữ gìn nền tảng tinh thần của xã hội mà còn trở thành động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững quốc phòng - an ninh của địa phương và của toàn vùng./.
Phương Liên
