GS Phong Lê là một nhà phê bình văn học Việt Nam hiện đại nổi tiếng. Trong sự nghiệp gần 60 năm, ông đã nghiên cứu nhiều nhân vật, đối tượng văn chương.
Sách 90 chân dung văn hóa, văn chương Việt. Ảnh: N. L.
Cuốn sách 90 chân dung văn hóa, văn chương Việt do NXB Trẻ phát hành tuyển chọn 90 nhân vật mà GS Phong Lê đã nghiên cứu, đọc, khảo sát.
Cuốn sách có dung lượng lớn (hơn 800 trang), xếp theo trật tự năm sinh của các nhân vật. Trong sách là những tên tuổi làm nên bước chuyển lớn trong văn học trung đại như Chu Văn An, Lê Thánh Tông, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Nguyễn Du, Cao Bá Quát…
Phần lớn dung lượng sách viết về những gương mặt văn hóa, văn chương thế kỷ XX. Mỗi nhân vật được khắc họa không chỉ cho thấy phong cách riêng, đóng góp của mỗi cá nhân, mà còn tạo nên cái nhìn tổng thể về hành trình văn hóa dân tộc.
Các nhân vật, tác phẩm văn chương mà GS Phong Lê theo đuổi trong suốt hành trình nghiên cứu có mặt trong sách như Nam Cao, Xuân Diệu, Chế Lan Viên, Quang Dũng, Đoàn Phú Tứ… Ở đó, mỗi nhà văn được nhìn nhận thấu đáo, qua đó cho người đọc thấy tài năng, tầm vóc của các nhà văn lớn.
GS Phong Lê. Ảnh: Báo Nghệ An.
Với những hiện tượng văn chương nổi bật trên văn đàn, GS Phong Lê luôn đưa ra những nhận xét kịp thời.
Khi nhà văn Nguyễn Huy Thiệp ra mắt bộ ba tác phẩm lịch sử, GS Phong Lê viết: “Ý kiến đánh giá về anh […] có khác nhau, đối lập nhau gay gắt thế nào, chê và khen ở mức cực đoan, điều đó không phủ nhận, thậm chí càng khẳng định ‘hiện tượng’ Nguyễn Huy Thiệp. Và như vậy anh đã thành công. Thành công ở những gì anh đã đưa đến với tư cách là của riêng anh, sở hữu của anh, không lẫn với ai. Và thành công anh đưa đến cho sinh hoạt văn học: Phá cái thế im lặng, trầm trệ, lủi thủi”.
Về nhà văn Bảo Ninh, GS Phong Lê đề cập "cái mà chỉ những giá trị văn chương đích thực mới có thể tạo được. Chính cái đó, giá trị thanh lọc và tẩy rửa mới là cái làm cho Nỗi buồn chiến tranh tìm được lẽ tồn tại và sự sống đích thực trong lòng người, ở bất cứ nơi đâu và bất cứ thời nào”.
Ông nhận xét về văn chương của tác giả Nguyễn Nhật Ánh là giữa cái ác, cái giả đang bủa vây hôm nay, ta vẫn có lòng tin. Cái thiện, cái tốt, cái đẹp vẫn có trong cuộc đời, và trong quan hệ giữa con người, khơi dậy lòng khao khát sống tử tế, sống vì người khác.
Nhà văn Ma Văn Kháng nhận xét về 90 chân dung văn hóa, văn chương Việt: “Định vị cho được giá trị của người là việc làm không dễ dàng gì. Nhưng tác giả 90 chân dung chưa bao giờ lảng tránh việc thổ lộ chính kiến ngay thẳng của mình và ông đã hoàn thành xuất sắc việc đó bằng một tình yêu thật sự với các nhân vật của mình”.
GS Phong Lê (sinh năm 1938), nguyên là Viện trưởng Viện Văn học, Tổng biên tập tạp chí Văn học (1988-1995), Chủ tịch Hội Kiều học Việt Nam. Ông đạt Giải thưởng Nhà nước về Khoa học năm 2005.
Y Nguyên
