Tiếp tục khai quật khảo cổ khu vực phía đông tháp K từ tháng 3/2024. Ảnh: V.L
Ông Nguyễn Công Khiết - Phó Giám đốc Ban Quản lý di sản văn hóa Mỹ Sơn cho biết, Bộ VH-TT&DL đã ban hành Quyết định số 3567 thống nhất cho phép Ban Quản lý di sản văn hóa Mỹ Sơn phối hợp với Viện Khảo cổ (Bộ VH-TT&DL) tiếp tục tổ chức thăm dò khai quật, khảo cổ phía đông tháp K thuộc khu di tích Mỹ Sơn.
Tổng diện tích khai quật, khảo cổ 220m2, bao gồm: diện tích thăm dò 20m2 (4 hố x 5m2/hố) và diện tích khai quật 200m2 (2 hố x 100m2/hố). Thời gian thực hiện dự kiến từ ngày 1/3 - 29/4. Kinh phí khoảng 500 triệu đồng.
Tháp K có niên đại khoảng thế kỷ 11 - 12, được xây dựng trên vùng đất phẳng rộng, cao ráo. Đây là ngôi tháp đơn lẻ nằm khá độc lập với các nhóm tháp khác. Qua khảo tả của các học giả Pháp đầu thế kỷ 20, tháp K như một cổng cửa mở theo hướng đông - tây và có tường gạch. Phù điêu gồm tượng 3 đầu 2 tay, có tượng sư tử, kiến trúc có 2 đầu hồi, không tìm thấy văn bia.
Tháp K Mỹ Sơn. Ảnh: V.L
Phân tích cho thấy, nếu vào thung lũng Mỹ Sơn theo đường suối Khe Thẻ hoặc bằng đường bộ men theo bờ suối Khe Thẻ xưa thì công trình kiến trúc đầu tiên bắt gặp chính là tháp K. Vì nằm ở vị trí đặc biệt nên chức năng của tháp được các chuyên gia nhận định có thể đóng vai trò trạm đầu tiên đón tín đồ vào hành hương.
Năm 2016 - 2017, các chuyên gia Ấn Độ đã thăm dò, khai quật, khảo cổ và trùng tu khu vực tháp K, quá trình này đã làm lộ rõ 2 tường bao gần 20m của đường dẫn nằm phía đông tháp K. Hai tường gạch này bắt đầu từ tháp cổng K chạy theo hướng đông vào các nhóm đền tháp chính trong thung lũng Mỹ Sơn.
Quá trình thăm dò cũng phát hiện một số thành phần kiến trúc và mảnh gốm, tuy nhiên các chuyên gia Ấn Độ không tiếp tục khai quật thêm.
Đầu tháng 8/2023, Ban Quản lý di sản văn hóa Mỹ Sơn phối hợp đoàn công tác Viện Khảo cổ do TS. Nguyễn Ngọc Quý chủ trì, tiến hành mở 5 hố (mỗi hố có diện tích 4m2) khai quật thăm dò khu vực nhóm tháp K Mỹ Sơn.
Tại khu vực phía đông (phía sau) tháp K, bước đầu phát hiện hai dấu tích tường bao phía bắc và phía nam của đường đi chạy dọc theo hướng đông - tây. Khu vực phía tây (phía trước) của tháp K mở 3 hố thăm dò, phát hiện dấu tích móng đầm của con đường đi từ ngoài vào cửa tháp.
Quá trình khai quật thăm dò năm 2023 đã phát hiện dấu vết của con đường được cho là “Thần đạo” dẫn vào các ngôi đền chính Mỹ Sơn. Ảnh: V.L
Trả lời PV Báo ảng Nam khi đó, TS. Nguyễn Ngọc Quý tiết lộ, kết quả đào thăm dò đã xác định có một con đường bắt đầu từ tháp K đi vào khu trung tâm khu di tích Mỹ Sơn ở thế kỷ 12. Đặc biệt, cũng là lần đầu tiên giới nghiên cứu khảo cổ - lịch sử trong nước và quốc tế biết đến con đường này.
TS. Nguyễn Ngọc Quý nhận định, đây có thể là con đường “Thần đạo” hoặc “Hoàng gia” - con đường dẫn để thần linh, vua chúa và tăng lữ Bà la môn giáo đi vào không gian thiêng Mỹ Sơn.
Ông Nguyễn Công Khiết nhìn nhận, với những phát lộ trước đây tại khu vực quanh tháp K càng khẳng định nhiều bí ẩn vẫn còn nằm sâu trong lòng đất Mỹ Sơn mà con người ngày nay chưa từng biết đến.
Do đó, việc triển khai dự án khai quật khảo cổ khu vực phía đông tháp K sắp tới là rất kịp thời, cần thiết nhằm góp thêm những tư liệu mới giúp nhận thức toàn diện hơn về không gian văn hóa - lịch sử - kiến trúc Mỹ Sơn trong suốt tiến trình lịch sử tồn tại.
VĨNH LỘC
