Ngôn ngữ ký hiệu dành cho người khiếm thính trong MV "Permission to dance" của BTS, Tôi muốn nhảy = Di chuyển hai ngón tay sang trái phải ở lòng bàn tay bên kia.
Hầu hết chúng ta luôn cho rằng chỉ có một cách để thưởng thức âm nhạc – là lắng nghe. Giả định đó rất phổ biến, và mọi người sẽ ngạc nhiên khi thấy một người khiếm thính xuất hiện tại một buổi hòa nhạc, hoặc trở thành fan hâm mộ của một nghệ sĩ, ca sĩ nào đó. Trên thực tế, người khiếm thính cảm thụ âm nhạc theo cách thức khác với của người thường, nhưng họ chắc chắn có thể cảm nhận được niềm vui âm nhạc mang lại.
Không những vậy, họ thậm chí còn có thể tạo ra âm nhạc. Ví dụ kinh điển và phổ biến nhất chính là nhạc sĩ vĩ đại Beethoven (1770 – 1827). Trong 4 năm cuối đời, khi thính lực ngày càng suy giảm, ông vẫn có thể tạo ra âm nhạc có sức ảnh hưởng vô cùng mạnh mẽ đến thế hệ sau này.
Trước tiên cần hiểu rằng, khiếm thính là thuật ngữ được dùng để chỉ những người có khả năng nghe kém hơn so với những đối tượng khác. Điếc là một dạng của khiếm thính, được sử dụng để chỉ những trường hợp bị mất thính lực hoàn toàn ở 1 hoặc cả 2 tai. Khi ai đó nói họ điếc không có nghĩa là chắc chắn họ không nghe thấy gì cả. Có nhiều mức độ điếc khác nhau, từ “điếc nhẹ” đến “điếc sâu”. Mặc dù người điếc không nghe theo cách thông thường, họ vẫn có thể cảm nhận âm nhạc, thậm chí một số người chơi được cả nhạc cụ.
Người khiếm thính có thể cảm nhận được những rung động (vibration) do âm nhạc được phát thông qua cơ thể của họ. Họ có thể dễ dàng nhận thấy âm thanh vo ve khi xuất hiện âm trầm hoặc tiếng trống. Người khiếm thính sử dụng ngôn ngữ kí hiệu (ASL) để biểu đạt thay cho lời bài hát.
Những ngôn ngữ này kết hợp với hình ảnh trong clip ca nhạc và sự rung động âm thanh sẽ gợi lên nhiều loại cảm xúc khác nhau. Đó là cách người khiếm thính thưởng thức âm nhạc.
Ngôn ngữ ký hiệu dành cho người khiếm thính trong MV "Permission to dance" của BTS,
Thích thú = Hai tay đung đưa như gãi ngứa, ngón tay cái đưa ra và các ngón tay khác nắm lại.
Ngôn ngữ ký hiệu dành cho người khiếm thính trong MV "Permission to dance" của BTS,
Hòa bình = Hai tay tạo thành chữ V và đung đưa trái phải.
Tham dự hòa nhạc lại là một trải nghiệm khác biệt. Thông thường, âm nhạc tại các buổi hòa nhạc rất lớn và điều đó có thể làm hỏng thiết bị trợ thính và thính giác. Trong tình huống như vậy, người khiếm thính sẽ tắt máy trợ thính. Điều này có thể khiến họ nghe nhạc được ít hơn, nhưng họ có thể thưởng thức âm nhạc thông qua các rung động khuếch đại được tạo ra bởi các loa lớn xung quanh kết hợp với hiệu ứng ánh sáng từ sân khấu, pháo hoa, vũ đạo...
Một số buổi hòa nhạc của các nghệ sĩ có bố trí thông dịch viên ngôn ngữ ký hiệu để diễn tả lời bài hát cho khán giả khiếm thính của mình. Bằng cách này, người khiếm thính có thể cảm nhận được âm nhạc và cũng nhận biết được lời của bài hát.
Theo lời chia sẻ của Son Sa Tang, một phiên dịch viên ngôn ngữ ký hiệu tại hòa nhạc "Love yourself concert in Seoul 2019" của BTS, các bài hát của nhóm nhạc thường có beat nhanh, trình diễn kéo dài nhiều giờ đồng hồ, đôi khi phần lời nhạc sử dụng nhiều ẩn dụ, từ lóng, tiếng Hàn lẫn tiếng Anh, nên để có thể hỗ trợ cho người hâm mộ khiếm thính tốt nhất, cô đã phải nghiên cứu các bài hát của BTS rất cẩn thận.
Son Satang cũng kể về việc bản thân phải chuẩn bị găng tay quấn bảo vệ cổ tay vì tiết tấu của các màn trình diễn khiến cô phải sử dụng cổ tay liên tục ở cường độ cao. "Nhưng khi những người hâm mộ đến cám ơn và hỏi rằng liệu lần sau tôi có thể đến nữa không, tôi đã thực sự thấy rất vui và cảm động."
Người khiếm thính không cần chỉ phụ thuộc vào rung động và thông dịch viên ngôn ngữ ký hiệu để thưởng thức âm nhạc. D-PAN (The Deaf Performing Arts Network - Mạng lưới biểu diễn nghệ thuật dành cho người khiếm thính) là một tổ chức phi lợi nhuận với nỗ lực làm cho âm nhạc và văn hóa âm nhạc trở nên dễ tiếp cận hơn với cộng đồng người khiếm thính. D-PAN tạo lại các video âm nhạc của các bài hát nổi tiếng và những video này có các diễn viên khiếm thính và thể hiện lời bài hát thông qua ngôn ngữ ký hiệu.
Trong bối cảnh bùng nổ công nghệ hiện tại, có nhiều hãng cũng chú ý hơn đến việc phát triển sản phẩm dành cho nhóm người yếu thế này. Có thể kể đến "chiếc áo âm nhạc" Soundshirt của công ty CuteCircuit (Anh), được thiết kế với 16 bộ cảm biến, chiếc áo phát ra xung điện và truyền tải cảm giác trên khắp cơ thể của người mặc với những giai điệu trùng khớp với âm nhạc được phát ra. Người khiếm thính dù không nghe được nhưng có thể cảm nhận các nốt nhạc thông qua chiếc áo.
Tháng 3/2021, hãng điện tử Samsung (Hàn Quốc) cũng tuyên bố tai nghe không dây Galaxy Buds Pro của mình có thể hỗ trợ những người bị mất thính lực từ thể nhẹ đến trung bình có thể nghe nhạc, thậm chí tham gia trò chuyện tốt hơn với những người xung quanh. Những nỗ lực này đã phần nào giúp cộng đồng người khiếm thính có đời sống tinh thần phong phú và màu sắc hơn, và để "không ai bị bỏ lại phía sau", kể cả trong việc cảm nhận niềm vui từ âm nhạc.
Quỳnh Hoa
