Cuốn sách “Tín ngưỡng thờ Mẫu - Từ góc nhìn văn hóa" của Tiến sĩ Phạm Việt Long được ra mắt vào sáng 1-7-2024 tại Hà Nội
Sáng nay 1-7 tại Hà Nội, Viện Nghiên cứu Văn hóa & Phát triển phối hợp cùng NXB Dân trí tổ chức ra mắt cuốn sách “Tín ngưỡng thờ Mẫu - Từ góc nhìn văn hóa" của Tiến sĩ Phạm Việt Long. Đến dự sự kiện có PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ - Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương; NSND Vương Duy Biên - nguyên Thứ trưởng Bộ VHTT&DL; nhà báo, nhà thơ Đỗ Quý Doãn - nguyên Thứ trưởng Bộ Thông tin & Truyền thông; PGS.TS Đặng Văn Bài - Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia.
Cuốn sách được giới chuyên môn nhận định là tác phẩm nghiên cứu sâu sắc về tín ngưỡng thờ Mẫu, một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa và tinh thần của người Việt. Ở đó, tác giả không chỉ giữ vai trò nhà nghiên cứu, ghi lại những trang viết giàu thông tin mà còn thể hiện rõ nét vị trí của một người dẫn chuyện, lưu giữ những giá trị văn hóa quý báu của tín ngưỡng thờ Mẫu. Đặc biệt, xuyên suốt tác phẩm, Tiến sĩ Phạm Việt Long luôn thể hiện sự tôn trọng sâu sắc đối với truyền thống và niềm tin của người dân đối với nét tín ngưỡng mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam.
PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương chia sẻ tại buổi ra mắt sách
Tác phẩm được chia ra làm 5 chương với chương mở đầu đặt nền tảng cho sự hiểu biết về tín ngưỡng thờ Mẫu, một yếu tố quan trọng trong di sản văn hóa và tâm linh Việt Nam. Tại chương này, tác giả đã phân tích khá tỉ mỉ các khái niệm, nguồn gốc, đặc trưng, phương thức và bản chất của tín ngưỡng này, qua đó khám phá giá trị tinh thần với cộng đồng, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của việc bảo tồn và phát huy giá trị của nó trong xã hội hiện đại. Ở chương thứ 2, sách đưa người đọc đi sâu vào ế giới của nghi lễ và lễ hội liên quan đến thờ Mẫu, một phần quan trọng trong di sản văn hóa dân gian có tính thiêng của người Việt. Qua việc khám phá nghi lễ hầu đồng, các hình thức hầu đồng đa dạng, và sự hóa thân thành các vị Thánh Mẫu, chương hai đã làm nổi bật sự phong phú và độc đáo của tín ngưỡng này.
Sang đến chương 3, các trang viết giúp người đọc hiểu thêm về đội ngũ hầu đồng, một nhóm các cá nhân đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu. Đó là những thanh đồng, cung văn, thầy pháp... họ à những người thực hành các nghi lễ và cũng chính là những người gìn giữ và truyền bá về nét tín ngưỡng văn hóa độc đáo này. Bên cạnh đó, chương 3 cũng phác họa rõ nét bức tranh về các đền, miếu, phủ, và chùa có điện thờ Mẫu, cùng với các vật dụng tín ngưỡng như ban thờ, tranh thờ, tượng thờ, các phụ kiện và trang phục tín ngưỡng... vốn là những yếu tố không thể thiếu trong việc thực hành và bảo tồn tín ngưỡng thờ Mẫu. Đó không chỉ là nơi thờ cúng mà còn là không gian để cộng đồng tập hợp và thể hiện lòng kính trọng đối với các vị thần.
Tiếp theo ở chương 4 của sách, tác giả đem đến góc nhìn phân tích bối cảnh xã hội với những tác nhân tác động đến tín ngưỡng thờ Mẫu, cũng như thực trạng của tín ngưỡng này trong xã hội hiện đại. Trong đó, thực tế ghi nhận việc tín ngưỡng thờ Mẫu có mức độ phổ biến rộng rãi ở cả trong và ngoài nước, bao gồm những nơi có người Việt định cư, sinh sống ở nước ngoài. UNESCO cũng đã công nhận thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2016, khẳng định giá trị của tín ngưỡng này.
Ở chương thứ 5 cũng là chương cuối cùng của sách, tác giả đưa người đọc đến với hành trình khám phá sâu rộng về vai trò và ý nghĩa của tín ngưỡng thờ Mẫu trong đời sống tinh thần, xã hội, và văn hóa của người Việt. Từ việc thúc đẩy tinh thần đoàn kết cộng đồng, khẳng định vai trò của phụ nữ, đến việc là nguồn cảm hứng cho các tác phẩm văn học và nghệ thuật hiện đại, tín ngưỡng này đã chứng tỏ sức sống mãnh liệt và khả năng thích ứng linh hoạt với thời đại. Từ đó kêu gọi mọi người cùng hành động để bảo tồn và phát huy di sản văn hóa này cho thế hệ tương lai bởi đó là trách nhiệm của mỗi cá nhân và là sứ mệnh của cả cộng đồng, để di sản văn hóa của chúng ta không chỉ là quá khứ mà còn là cầu nối với tương lai.
Cuốn sách được đánh giá là một tác phẩm nghiên cứu sâu sắc về tín ngưỡng thờ Mẫu, một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa và tinh thần của người Việt. Nhất là trong xã hội hiện đại, khi tín ngưỡng thờ đạo Mẫu không chỉ đối mặt với những thách thức từ sự thay đổi của xã hội, mà còn phải thích nghi với những biến đổi của môi trường sống. Trên cơ sở những nghiên cứu khoa học và cả những tìm tòi đi sâu vào đời sống tinh thần của việc thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu, Tiến sĩ Phạm Việt Long đã bàn luận về cách thức mà Nhà nước và cộng đồng có thể phối hợp để bảo tồn và phát triển đạo Mẫu như ban hành hệ thống áp luật, hướng dẫn, giáo dục, và kiểm tra giám sát đã góp phần quan trọng trong việc duy trì và phát triển tín ngưỡng này một cách bền vững.
Đặc biệt, cuốn sách còn gây chú ý khi được tích hợp công nghệ hiện đại với các mã QR, cho phép độc giả có thể dễ dàng quét mã và truy cập vào nhiều tài liệu video liên quan đến nội dung từng chương, mang đến trải nghiệm sinh động và tương tác.
