Phố về đêm không hoàn toàn mất đi vẻ nhộn nhịp, không hẳn là chìm vào một trạng thái khác, phố đêm chỉ sống một đời sống mang dáng vẻ riêng của nó. Ở phố nhỏ cao nguyên của tôi, mọi sinh hoạt dường như lặng lẽ hơn hẳn khi đêm về.
Nhộn nhịp nhất có lẽ là khu chợ đêm với đặc trưng riêng dành cho việc giao thương. Chúng tôi đã từng có những đêm rủ nhau lang thang nghiêng ngó hàng quán, ăn quà vặt ở chợ đêm, rồi tản bộ trở về khu nhà trọ sinh viên trong cảm giác của những kẻ vừa được trút hết những lo âu phiền muộn, dù ngày ấy thật sự chẳng có gì phải lo phiền.
Sau này, đến với những thành phố khác, tôi thấy ở nơi nào cũng có những khu chợ đêm. Có lẽ bởi sống ở đâu, con người ta cũng phải mưu sinh và cảnh mưu sinh này khiến đêm bớt đi vẻ hiu quạnh.
Minh họa: SAM
Ít náo nhiệt hơn khu chợ đêm một chút là vỉa hè ở những con phố trung tâm. Ngồi vỉa hè thưởng thức đồ ăn vặt, đồ giải khát, cụng vài vại bia cùng bạn bè, nhâm nhi ly cà phê đá hay đơn giản là tản bộ vỉa hè nhìn ngắm cuộc sống khi đêm về… là thú vui của nhiều cư dân thành phố.
Vỉa hè trở thành một phần đời sống không thể thiếu của phố thị từ những nếp sinh hoạt như vậy. Ban ngày, mọi người chỉ ghé qua vỉa hè để mua ổ bánh mì, một phần ăn sáng hoặc uống vội ly cà phê để kịp giờ đi làm. Khi đêm xuống, người ta dường như có thời gian để ngồi lại lâu hơn, thảnh thơi và rềnh rang hơn.
Cuộc sống bận bịu, một ngày trôi qua với đủ thứ lo toan bề bộn thì chút nhàn tản khi màn đêm buông xuống dành cho tình thân, cho bè bạn, cho chính mình cũng thật đáng giá, đáng để nâng niu.
Xa hơn một chút, ở những góc phố vắng vẻ hơn, loáng thoáng vẫn có những quầy hàng bày bán dăm thức đồ ăn vặt. Vài con cá khô nướng thơm lựng, đôi chục trứng luộc, món gỏi trộn cay xé lưỡi, chai rượu nếp vắt ngọt lịm uống rất ngọt môi mà say liêng biêng tận đến hôm sau, tô hủ tiếu nóng hổi bốc hơi nghi ngút vừa thổi vừa ăn…
Thử ra đường vào lúc đêm đã ngả về khuya, không khó để bắt gặp ở những góc phố vẫn còn đôi người ngồi lai rai với nhau, với đêm. Họ có thể là người xe ôm chờ chuyến xe cập bến để kiếm thêm cuốc khách, có thể là người khuân vác hàng hóa, người đi bỏ hàng mối vừa giao xong hàng từ chợ về…
Có bao nhiêu công việc thì sẽ có bấy nhiêu người có lý do để ở lại với phố đêm. Hoặc đôi khi đơn giản, có những người chỉ có nhu cầu nói với nhau những câu chuyện riêng tư mà nán lại cùng đêm bên phố.
Tôi đặc biệt ấn tượng với những tiếng rao đêm. Nét riêng biệt này chắc chắn chỉ có ở phố thị. Cái chuyến bị lỡ xe năm nào đó khiến tôi lần đầu tiên lưu lại một phố thị nhỏ bé, tôi đã cảm thấy rất lạ lẫm, khi trong đêm khuya khoắt, bỗng nghe thấy tiếng rao của một người phụ nữ gánh cháo đêm cất lên. Tôi thầm đoán thử tuổi tác của chị khi tiếng rao “Ai cháo không” dội vào đêm, lẫn trong tiếng người xe qua lại.
Sau này, những đêm se lạnh trong thành phố của tôi, tiếng rao của bà bán hột vịt lọt thỏm trong mưa, trong sự tĩnh lặng rợn ngợp của màn đêm luôn khiến lòng tôi dâng lên sự thương cảm cho những cuộc mưu sinh tảo tần như vậy.
Hà Nội, Sài Gòn hay nơi nào đó, những đêm lạ nhà khó ngủ, tôi luôn có tâm trạng chờ nghe âm thanh của tiếng rao đêm trong lòng phố. Âm thanh ấy lúc nào cũng gợi ra trong tôi những bước chân lò dò nơi hẻm nhỏ, đôi tay thoăn thoắt xếp đặt gánh đồ hàng: thúng hột vịt, nồi cháo hay nồi nước dùng đặt trên lò than nhỏ nóng rực, xe hủ tiếu vừa đi vừa gõ lốc cốc lốc cốc… Tất cả làm nên một đời sống phố thị khi đêm về.
Khi màn đêm buông xuống, người ta thường nghĩ đến sự nghỉ ngơi. Nhưng đời sống này dường như luôn chia phần bằng bặn cho cả đêm lẫn ngày. Nếu chỉ quan sát vẻ bên ngoài của một phố thị hào nhoáng lấp lánh cửa gương dưới mặt trời rực rỡ, chúng ta sẽ không bao giờ hiểu hết tấm lòng của phố, bởi nó ôm chứa tất cả những thân phận muốn nương gửi vào mình để kiếm tìm những cuộc mưu sinh.
